01.08.2021)
Duitsland gaat naar de stembus, op 26 september. Een nieuwe bondsdag moet worden gekozen en vervolgens een nieuwe bondskanselier. De afgelopen jaren leidde dat nooit tot verrassingen, Angela Merkel en haar CDU/CSU partij kwamen steevast als winnaar uit de bus. Maar het tijdperk-Merkel is voorbij en de verkiezingen worden interessant – veel interessanter dan een paar maanden geleden werd verwacht.
Zijn het grote politieke issues die bepalend zijn voor de uitslag? Leveren die interessante ideologische discussies op – waar wil Duitsland heen de komende jaren, hoe gaat het land om met de prangende vragen van deze tijd? Waarop kunnen de Duitse kiezers hun beslissing baseren? Weten ze waar ze aan toe zijn, met de partijen en hun kandidaten?
Vergeet het maar. De verkiezingsstrijd heeft geen echt onderwerp. Ja, corona natuurlijk, moet er een inentingsplicht komen, en de klimaatverandering, vooral ingegeven door de waterramp. Thema´s die geen werkelijke strijdpunten zijn en uiteindelijk niet krachtig genoeg om het stemgedrag te bepalen. Dus gaat het om andere dingen: om presentatie, om uitglijers, om indrukken, en dan vooral van degenen die de komende vier jaar regeringsleider willen zijn.
Twee van de drie politici, die naar voren zijn geschoven als opvolger van Merkel, blunderen zich door de verkiezingsstrijd en het lijkt niet ondenkbaar dat, waar twee honden vechten om een been, de derde straks zit te glunderen in het Kanzleramt. Volgens de meest recente opiniepeilingen vindt nog maar 29 procent van de kiezers brekebeen Armin Laschet (CDU) geschikt als kanselier, 8 procent minder dan bij de vorige peiling. De saaie maar degelijke SPD-lijsttrekker Olaf Scholz streeft hem voorbij, en komt op 34 procent. De derde kandidaat, even onhandig als Laschet, is bondsdag-afgevaardigde en partijvoorzitter van de Groenen Annalena Baerbock. Slechts 20 procent ziet in haar de opvolgster van Merkel.
Baerbock knoeit. Ze versierde haar curriculum vitae met mooiere studies en functies dan de werkelijkheid rechtvaardigt, ze zou plagiaat hebben gepleegd, en het allerergste: ze `vergat´ neveninkomsten ter hoogte van 25.000 euro te melden in het register van de bondsdag en ze streek een corona-bonus van 1500 euro op, die ze eveneens verzweeg. En dat voor de moraalridders van de Groenen… Een dagblad publiceerde deze week een cartoon onder de titel `Het gaat goed met de Groenen´. Op de tekening juicht Annalena Baerbock: `Geen blunders vandaag!´
Armin Laschet, de huidige minister-president van Noordrijn-Westfalen, knoeit ook. Dit voorjaar won hij met de hakken over de sloot de strijd om het CDU/CSU lijsttrekkersschap van de geslepen Beier Markus Söder, die bij velen niet populair is wegens zijn grote mond en windvaan-gedrag. Ach, en al doende leert men, was de verwachting, de hakkelende Laschet groeit in zijn rol en dan zal deze provinciale burgerman heus wel gaan optreden als een soort staatsman. Maar nee. In interviews en debatten blijft Laschet het onnozelste jongetje van de klas, dat lief lachend probeert de juf gunstig te stemmen. Voorbeeld uit een televisie-interview van enkele weken geleden. De vraag luidde:`Wat gaat u beter doen dan Angela Merkel?´ Schutterige lichaamstaal, verlegen glimlach, en na een veel te lange denkpauze: `Eh…dat weet ik niet´. Ik kreeg het er plaatsvervangend benauwd van. Man, verzin iets! Je bent op zo´n vraag toch wel voorbereid? Heeft je adviseur je niets geleerd? Prijs Merkel! Zeg alles, behalve: ik weet het niet!
Ook Laschet heeft in zijn boek stukken overgeschreven zonder bronvermelding; de Duitse plagiaat-jagers zijn immer actief. Hij heeft het toegegeven en verontschuldigingen aangeboden. Ach ja, voor de meeste mensen is het geen zwaarwegend punt, meer iets voor de fijnproevers (en die zijn in Duitsland ruimschoots aanwezig). Maar het versterkt de indruk van onbetrouwbaarheid en oppervlakkigheid. Belangrijker: Laschet gaf zijn tegenstanders een geweldig cadeau door iets wat als een historische flater de geschiedenis zal ingaan. Hij stond breeduit te lachen met omstanders op het moment dat president Steinmeier de slachtoffers van de watersnood toesprak en zijn medeleven betuigde met de nabestaanden.
Die beelden waren op camera vastgelegd en gingen massaal rond in de media, uiteraard ook in de social media. Laschet kreeg een storm van kritiek te verduren en ging door het stof: `Het was dom, ongepast´. En meer van die termen. Het helpt niet echt, zo te zien aan de peilingen. Temeer daar hij zijn noodlottige optreden compleet maakte door op te merken dat één dag zware regenval nog niet betekent dat je het hele klimaatbeleid moet omgooien.
In de christendemocratische unie kijkt men met grote bezorgdheid naar de ontwikkelingen. De partij staat al weken op verlies, en kan nog maar rekenen op 28 procent van de stemmen, terwijl de Groenen op 21 procent staan en de SPD op 16. Misschien herstelt de CDU zich nog in de komende twee maanden en kan Laschet zich revancheren. Maar misschien ook niet, het zou zomaar kunnen dat de neergaande trend zich voortzet en dat de SPD uiteindelijk als grootste uit de bus komt.
De sociaaldemocraten zien tevreden hoe hun concurrent zichzelf in de nesten weet te werken, ten gunste van Olaf Scholz, hun brave minister van Financien. Een kleurloze man, die betrouwbaarheid uitstraalt. Nummer één in de peilingen, als het gaat om de toekomstige bondskanselier. Maar daarvoor moet de politieke basis natuurlijk sterk genoeg zijn – de kanselier wordt door de nieuwe bondsdag gekozen. Dat hoeft overigens niet in één keer. Als er niet meteen een absolute meerderheid is voor één kandidaat, is een tweede of zelfs derde stemming mogelijk. Ook pikant: de kanselier hoeft geen lid van de bondsdag te zijn. Maar goed, dat is van later zorg.
Een ander die blij is met de neergang van de christendemocraten is Christian Lindner, de leider van de liberale FDP. Zijn kansen om mee te regeren stijgen, want zijn partij is opgeklommen tot 10 procent van de stemmen en kan nodig zijn om een coalitie te vormen. Kortom, we mogen Armin Laschet wel dankbaar zijn. Dankzij hem worden deze Duitse verkiezingen toch nog spannend.