(23.09.2013)
Ze werd erom beschimpt en bespot: Angela Merkel voerde een verkiezingscampagne zonder inhoud. Behendig ontweek zij iedere vraag naar een concreet standpunt. Nu niet aan de orde, moet er nog over nadenken, onze partij is ermee bezig, interessant, wat u zegt, ik neem het mee. De tegenstanders en de media maakten gehakt van de CDU-campagne, maar het resultaat is een historische overwinning, de beste uitslag van de afgelopen 20 jaar. En dat na twee periodes, wanneer de meeste politieke leiders toch behoorlijk versleten zijn. Een prestatie van jewelste. En een interessante uitslag voor campagneleiders. Want hieruit blijkt dat het bij verkiezingen vooral gaat om een gevoel.
De invloedrijke schrijver Martin Walser (86) sloeg de spijker op de kop, toen hij na het televisieduel Merkel-Steinbrück op 1 september reageerde met de droge opmerking: `Steinbrück noemde veel cijfers, Merkel niet. Ze was er alleen maar, en dat was genoeg.´ Een Oostduitse vriendin van mij, die behoorlijk links staat in de samenleving en die ik dus een stem voor de Groenen had toebedacht, zei tot mijn verrassing dat ze op de CDU had gestemd. Gevraagd naar de reden, antwoordde ze: `Stabiliteit.´ Je weet wat je hebt, met Merkel.
Natuurlijk heeft Angela het relatief gemakkelijk gehad in deze campagne. Voor de tegenstanders was het erg lastig om haar aan te pakken. Het gaat Duitsland voor de wind. Tussen de grote partijen bestaat op veel terreinen een zekere mate van consensus en belangrijke thema’s zoals de toekomst van Europa en van de euro kwamen gewoon niet aan de orde. De Alternative für Deutschland, de partij die tegen de euro is, spon daar garen bij, net niet genoeg om zelf in de Bondsdag te komen maar wel genoeg om de liberalen, de FPD, volstrekt leeg te zuigen.
Het was dus te voorzien dat Merkel op haar sloffen zou winnen, maar met ruim 41 procent had niemand gerekend. De CDU-CSU haalt nu 311 van de 630 zetels in de Bondsdag, op 5 zetels na de absolute meerderheid. Merkel is er niet rouwig om dat ze dat niet gehaald heeft; met zo´n krappe meerderheid regeren is geen pretje, want er hoeven maar een paar dissidenten in de eigen gelederen op te staan of je hebt een probleem. En dat gevaar is des te groter, omdat de Beierse CSU, de conservatieve zusterpartij onder leiding van de succesvolle Horst Seehofer, zeer invloedrijk wordt in de nieuwe Bondsdagfractie.
Maar goed, alleen al getalsmatig heeft Merkel andere partijen nodig om te kunnen regeren. De FDP is voorlopig weggevaagd, dus de huidige coalitiepartner valt af. Blijven over de SPD en de Groenen. De SPD, die onder Peer Steinbrück een teleurstellende uitslag moest incasseren, ligt het meest voor de hand. Een grote coalitie is al vaker vertoond, voor t laatst in de periode 2005-2009, dus heel recent. De partijen zijn aan elkaar gewend. Maar voor de aangeslagen SPD is de situatie nu minder rooskleurig – de vorige keer konden ze nog acht ministersposten krijgen, maar dat gaat nu echt niet lukken. Programmatisch zal de oppermachtige Merkel overigens wel wat water in de wijn moeten doen, want ze heeft de SPD nodig. Alternatieven zijn er niet, of het moet Groen zijn. Ook geen kansrijke optie.
De Groenen hebben flink verloren, programmatisch zijn er nogal wat verschillen en bovendien hebben beide partijen elkaar uitgesloten tijdens de campagne. Maar het kan raar lopen in de politiek: binnen de CSU van Seehofer kijkt men opeens met andere ogen naar de Groenen.Uit eigenbelang. Want hoe machtig de Beierse zusterpartij ook is, ze blijft de kleinste partner in een eventuele coalitie van CDU-CSU en SPD. Dat vinden de Beieren niet aantrekkelijk. In de campagne hebben ze vooral de huidige leiders van de Groenen aangevallen. Politieke analysten zien daar een mogelijke opening; als er een wisseling aan de Groene top plaatsvindt, valt er misschien weer te praten. Wat Merkel zelf wil, is niet duidelijk. Liever niet met de Groenen. Maar onder druk wordt alles vloeibaar, zeker in kabinetsformaties.
En wat gaat er gebeuren als geen enkele partij met Merkel in zee wil? Dan kan theoretisch de situatie ontstaan dat rood-rood-groen de enige mogelijkheid wordt, dus een regering van SPD, Groenen en Die Linke, de voormalige communisten. Getalsmatig kan dat. Maar de SPD en de Groenen hebben samenwerking met Die Linke steeds afgewezen. Nieuwe verkiezingen dan maar? Met een heuse campagne? Dat zou pas echt sensationeel zijn.