(13.09.2013)
In het verkeer kun je nog weleens uit je slof schieten. Dat overkomt mij ook. Maar toen ik in Berlijn kwam wonen, kreeg ik van vrienden de waarschuwing dat ik beter niet de middelvinger kon opsteken naar een andere verkeersdeelnemer. Dit gebaar, in Duitsland `Stinkefinger´ geheten, kan namelijk worden bestraft met een geldboete en die is bepaald geen kattepis: gemiddeld tussen de 600 en 4000 euro. Dus mijn handen blijven netjes aan het stuur.
Maar de middelvinger staat nu opeens centraal in de saaie Duitse verkiezingscampagne. SPD-lijsttrekker Peer Steinbrück ( `Ik wil Bondskanselier van de Bondsrepubiek Duitsland worden´) heeft namelijk zijn zoveelste faux pas begaan. In een interview met het magazine van de Süddeutsche Zeitung heeft hij de sociaaldemocratische Stinkefinger opgestoken. Niet spontaan overigens, want het is nu juist de bedoeling van die serie interviews, onder de titel `Sagen Sie jetzt nichts…´, dat de geinterviewde met een gebaar antwoordt. Je zou denken: daar kan weinig misgaan. Maar Steinbrück flikt het hem weer.
Het hele jaar heeft de SPD-lijsttrekker geprobeerd de immens populaire Angela Merkel naar de kroon te steken, maar dat is hem niet gelukt. Geen bananenschil zo klein of Peer weet hem te vinden. Zijn opmerkingen zijn vaak bepaald niet onjuist, hij is zeker niet dom, hij heeft veel gelezen en een grote dossierkennis – maar zijn sociale intelligentie is ver beneden peil, hij zegt precies de foute dingen op het foute moment.
In het televisieduel met Merkel, op 1 september, deed hij het boven verwachting goed, ook in de ogen van de kijkers. Hij toonde zich aanvallend, en veel inhoudelijker dan Merkel. Zijn populariteit liep dan ook op met 6 procent. Daarmee lag hij weliswaar nog steeds op een luttele 25 procent tegen de 60 procent van Merkel, als het erom gaat wie de Duitsers het liefste als hun nieuwe Bondskanselier zien, maar het leek het begin van een stijgende lijn. Niet meer dan dat trouwens, en dat weet iedereen. De SPD heeft allang afgezien van de ambitie om een meerderheid te veroveren, en ook van de optie om een rood-groene regering te vormen. De inspanningen zijn er alleen nog maar op gericht de achterstand op de CDU zo klein mogelijk te maken, zodat een grote coalitie de meest waarschijnlijke regeringsvorm wordt en de SPD daarin meer kan worden dan een meeloper.
Maar dit weekend heeft Steinbrück weer veel potentiele kiezers verjaagd. Op een vraag naar zijn bijnamen (`Pannen-Peer, Problem-Peer, Peerlusconi´) reageerde hij met de opgestoken middelvinger, en die foto stond dan ook pontificaal op de voorpagina van het magazine. Zelf zag hij er helemaal geen kwaad in, maar zijn woordvoerder, de voormalige Bild-journalist Rolf Kleine, zag de bui wel degelijk hangen. Na het interview deed hij zijn best om een nieuwe ramp te voorkomen. Deze foto kon beter niet gepubliceerd worden, omdat zijn baas `iets te spontaan´ gereageerd had. Steinbrück haalde zijn woordvoerder meteen onderuit: och, waarom zou hij daar een probleem in zien, zei hij nog, en hij gaf de foto vrij: `Nein, das ist okay so´.
In deze slappe campagne, waarin het vooral gaat over belastingverhoging en het heffen van tol op de Duitse wegen (een stokpaardje van de Beierse christendemocraten), is de vinger het gesprek van de dag, ook in de media. Peer wil dan wel Bondskanselier worden, maar zoiets hoort niet bij een staatsman, vinden velen, zo’n foto gaat via internet de hele wereld over en wat zullen ze denken, in Amerika en Azie: de kandidaat-Bondskanselier is een soort chagrijnige snackbar-eigenaar. Anderen vinden het nu juist wel begrijpelijk, gezien de mate waarin de SPD-voorman deze hele campagne al onder vuur ligt, of zelfs verfrissend dat iemand zich zo durft te uiten. Uit de politiek komen afkeurende reacties, maar de meeste partijen doen er het zwijgen toe. Waarschijnlijk onder het motto: Steinbrück is zijn eigen grootste vijand.
Merkel spint er weer garen bij. Haar imago van rustige, verstandige politica, voor het derde jaar achtereen uitgeroepen tot de machtigste vrouw van de wereld, wordt er alleen maar door versterkt. Weliswaar klagen de media dat ze geen enkele inhoudelijke uitspraak doet tijdens de campagne, en is ze niets meer dan een soort `merk´ waarmee de CDU wil scoren, maar bijna 40 procent van de kiezers vindt het mooi. Haar mantra tijdens verkiezingsbijeenkomsten en debatten: Duitsland staat er goed voor en ik wil dat dit de komende vier jaar zo blijft. Dat horen de Duitsers graag. Met de meeste mensen gaat het goed, geen spoor van crisis. Recordlage werkloosheid. De structurele armoede in de Bondsrepubliek wordt er niet mee opgeheven, maar de stem van die `onderklasse´ wordt uiteraard minder gehoord.
Het beeld van haar vingers, die de bekende Merkel-ruit vormen, is de belangrijkste verkiezingsaffiche van christendemocraten. Het affiche, bijna 2400 m2 groot, is samengesteld uit meer dan 2000 foto’s van andere handen. Het mega-plakaat is te zien in de buurt van het Berlijnse Hauptbahnhof. Duitslands toekomst in goede handen, luidt de tekst. Dat moet genoeg zijn.