(26.07.2018)
Eén foto zegt meer dan duizend woorden, dat weten we. De Duits-Turkse voetballer Mesut Özil heeft het weer eens aan den lijve ondervonden. De Arsenal-speler liet zich op 13 mei in Londen vriendelijk lachend fotograferen met `zijn´ president Erdogan, zoals hij hem noemde. De opwinding daarover leidde tot een slechte sfeer in het Duitse nationale elftal, dat ook nog eens waardeloos voetbalde en dus terecht na de eerste ronde al uit het WK vloog. De commentaren bleven rondzingen in de media en op de social media, tot op de dag van vandaag.
Özil zelf reageerde aanvankelijk niet, maar verklaarde afgelopen zondag (dus vijf weken later) dat hij zich terugtrekt uit het Duitse nationale team. Hij deed dit in een driedelig Engels statement op Twitter, waar hij maar liefst 70 miljoen volgers heeft. Zijn argument: de foto met Erdogan was misbruikt om het verborgen racisme in de Duitse voetbalwereld tot uitdrukking te brengen. `En dat is gevaarlijk voor de samenleving (…) Ik zal nooit meer voor Duitsland spelen, zo lang ik racisme en gebrek aan respect voel.´ En als het gaat om de kritiek op de Turkse dictator: `Ik ben voetballer, geen politicus.´ De mens moet van de politieke leider worden onderscheiden, vindt Özil.
De sociale media staan uiteraard bol van de voors en tegens, en intussen is ook een debat over integratie en racisme in de sportwereld uitgelokt. De toon daarvan is vaak niet fraai. Zo zei Uli Hoeness, voorzitter van de voormalige club van Özil, Bayern München: `Die speelt al jaren als een drol. (…) En nu verschuilt hij zichzelf en zijn wanprestatie achter deze foto.´ En Willi Lemke, oud-bestuurder van Özils club Werder Bremen: `Erg slim vind ik het niet. Hij speelt in het Duitse elftal en wilde dat ook altijd, maar ik heb nooit gemerkt dat hij zich daarmee identificeerde.´
De sponsors vinden het jammer dat hij zich terugtrekt, en veel voetbalbobo´s ook; gesproken wordt over een terugslag voor de integratie, die boven het voetbal uitstijgt. En natuurlijk verwerpen velen het racisme-verwijt, zoals ook de baas van de Duitse voetbalbond Reinhard Grindel die door Özil expliciet werd aangevallen: `In de ogen van Grindel en de zijnen ben ik een Duitser, als we winnen en een migrant, als we verliezen.´ Erdogan daarentegen begroette de beslissing: `Zijn houding is nationaal. Ik kus zijn ogen.´
Maar ook uit eigen kring krijgt Özil tegenwind. De Turkse bokser Ünsel Arik, in Duitsland geboren, bokst voor Turkije, maar is verklaard tegenstander van Erdogan. Hij zegt: `Alles wat Özil nu doet is politiek. Hij moet eens op internet opzoeken waar Erdogan allemaal verantwoordelijk voor is en dan uitleggen wat hij aan deze man zo fantastisch vindt. (…) Je moet de persoon scheiden van de politicus, vindt Özil. Ik heb nog nooit een dommere uitspraak gehoord´, foetert de bokser.
Het debat wordt tot op het hoogste niveau gevoerd. Angela Merkel, op vakantie, hield het bij een loftuiting op deze `geweldige´ voetballer, en respecteert zijn beslissing, zo liet ze weten. Een heel ander geluid kwam van Heiko Maas, minister van Buitenlandse Zaken. Hij trapte het balletje terug: `Ik geloof niet dat het geval van een multimiljonair die in Engeland woont en werkt, iets zegt over de integratiemogelijkheden van Duitsland.´ En daar is zijn partijgenoot Gerhard Schröder, voormalig SPD-bondskanselier en een welkome gast op de feesten van Erdogan, nu weer boos over. Die zei gisteren dat de uitlatingen van Maas `gewoonweg onverdragelijk´ zijn.
Kortom, ik denk dat bijna iedereen in Duitsland inmiddels wel zijn zegje erover heeft gedaan. En wat vind ik zelf? `Ik heb twee harten, een Duits en een Turks´, schreef Özil in zijn verklaring. Daar heb ik nooit veel van gemerkt. Als het Duitse volkslied wordt gespeeld, houdt hij zijn kaken stijf op elkaar. Geen enkele speler zingt uit volle borst mee trouwens, zoals je dat wel ziet bij andere landen, hand op het hart en vol overtuiging. Maar dat is iets Duits. De vlag, het volkslied, daar voelen Duitsers zich nog steeds ongemakkelijk bij. Er wordt wat mee-gemompeld. Maar Özil doet zelfs dat niet. Hij zwijgt demonstratief.
Mesut Özil is een hypocriet ventje, dat zich op een goedkope manier uit een pijnlijke situatie probeert te redden. Je ziet hem voor je op het schoolplein. Ze zijn zelf begonnen, juf! Echt waar!