(23.08.2017)
De Berlijnse Kurfürstendamm is een wereldberoemde flaneerboulevard, dagelijks bezocht door tienduizenden mensen. Ze slenteren rond, kijken etalages, gaan winkels binnen, eten een ijsje, drinken koffie op het terras. Het hele jaar door zijn de brede trottoirs, links en rechts van het drukke verkeer, gevuld met toeristen uit binnen- en buitenland, en natuurlijk met Berlijners zelf.
Anders gezegd, een ideaal doelwit voor aanslagen.
De vrachtwagen die de Kerstmarkt bij de Gedaechtniskirche vorig jaar in een slagveld veranderde, kwam voor de meeste mensen als een donderslag bij heldere hemel. In theorie hield iedereen er rekening mee, maar de dreiging bleef abstract. Zo gaat dat nu eenmaal. Pas toen de nachtmerrie werkelijkheid werd, kenden de verbijstering en de ontreddering geen grenzen.
Dat bloedbad leidde vooral tot kritiek op de opsporingsinstanties, die de zaak hadden laten versloffen, en minder tot een roep om fysieke veiligheid. De gevolgen voor de stad waren dan ook nogal overzichtelijk. De Breitscheidplatz, waar de Kerstmarkt werd gehouden, is sindsdien permanent afgezet met betonblokken, en plekken waar grote manifestaties plaatsvinden, zoals de mega nieuwjaarsparty bij de Brandenburger Tor, worden tijdens de feestelijkheden eveneens afgeschermd. Dat vond iedereen eigenlijk wel genoeg.
Maar nu, na Barcelona, is dat anders. Op de een of andere manier komt de volgende terreurdaad hierdoor angstwekkend dichtbij. En dus wordt er gevraagd om maatregelen. De belangenvereniging Kurfürstendamm wil betonblokken. Palen. Hindernissen. Alles wat kan voorkomen dat een gek met een busje, een vrachtwagen of een gewone personenauto de stoep op kan rijden en daar tientallen slachtoffers kan maken.
De verantwoordelijke wethouder (of senator, zoals dat in Berlijn heet) is Andreas Geisel. Hij vindt het niet nodig daar betonblokken of palen neer te zetten. Want, verklaart hij, `dat suggereert een soort veiligheid die niet bestaat.´ Als individuele winkeleigenaars hun deel van het trottoir willen afschermen, moeten ze dat maar overleggen met het stadsdeelbestuur. De stad Berlijn als zodanig heeft daar geen taak. Geisel waarschuwt voor een discussie die in het teken staat van angst: `Het heeft geen zin om de hele stad met betonblokken af te zetten. Dat is niet het juiste antwoord op de terreur en vergroot de paranoia. De terroristen willen dat wij onze levenswijze veranderen, maar als open en vrije samenleving moeten wij ons daardoor niet laten beinvloeden.´
Geisel is lid van de regerende SPD, de sociaal-democraten. De rechtse oppositie (christendemocraten, liberalen, de populistische AfD) is het niet met zijn zienswijze eens. De CDU-woordvoerder voor binnenlands bestuur meent dat dergelijke versperringen op daartoe aangewezen plekken wel degelijk het gevoel van veiligheid vergroten. Maar ook op stadsdeelniveau lopen de meningen uiteen. In de wijk Charlottenburg-Wilmersdorf, waar de Kurfürstendamm doorheenloopt, zijn de christendemocraten van mening dat men zich niet moet laten intimideren door terreuraanslagen. ´De Kudamm is een winkelstraat en geen zone met een hoog beveiligingsniveau.´ Toch dringen de winkelexploitanten op de Kudamm zelf aan op bescherming van de voetgangers.
Wie heeft er gelijk? Het is een lastig dilemma. Ik wandel er vaak en natuurlijk, de gedachte schiet wel eens door je heen. Stel je voor dat er nu iemand het trottoir opraast? Waar kan ik naar toe? Spring ik op tijd weg of is alles al achter de rug terwijl ik ernaar sta te kijken?
En het kan. Met behulp van zware auto´s worden bijvoorbeeld regelmatig ramkraken gepleegd bij exclusieve juweliers op de Kurfürstendamm. Betonblokken dus? Prima. Maar niet alleen daar. Dan ook op Unter den Linden, de Brandenburger Tor, Alexanderplatz, Potsdamer Platz, Friedrichstrasse en ga zo maar door – al die plekken in deze miljoenenstad waar mensen zich verzamelen, elke dag opnieuw. Moet je die gaan inbouwen, als een vesting?
Nee, per saldo denk ik toch ook van niet. Het geeft inderdaad een vals gevoel van veiligheid. Stations, vliegvelden, concerthallen, voetbalstadions – alles kan een doelwit zijn. Je kunt je er niet tegen wapenen. Laat de Kudamm maar open. Waakzaamheid is geboden, maar angst is en blijft een slechte raadgever.