(9.10.2014)
Bijna niets ter wereld ligt zo gevoelig als de relatie tussen Duitsland en Israel. De Duitse regering loopt bij dit thema zichtbaar op eieren en wedijvert met Amerika als het erom gaat de Israelische vrienden de hand boven het hoofd te houden. En wanneer er dan eens een voorzichtig woord van kritiek valt, is de beer los. Dat bleek bijvoorbeeld in februari van dit jaar, toen Martin Schulz, de Duitse voorzitter van het Europees Parlement, de bezette westelijke Jordaanoever had bezocht en bij zijn toespraak in de Knesseth het watertekort van de Palestijnen aan de orde stelde. Een deel van de afgevaardigden stapte woedend op. Anderen (behorend tot de partij van premier Netanyahu) waren niet eens gekomen, want een Duitser hoort niet in het parlement te spreken. Als je land 6 miljoen joden heeft vermoord – ook al is het 70 jaar geleden –moet je voortaan je mond houden.
Des te opmerkelijker is het dat met name Berlijn erg in de smaak valt bij Israelische toeristen en zelfs veel jonge emigranten uit dat land aantrekt. Inmiddels wonen er zo’n 20.000 Israeli’s in de Duitse hoofdstad en het bevalt de nieuwkomers goed. Zo goed zelfs dat ze hun landgenoten oproepen hun voorbeeld te volgen. Een facebookgroep genaamd `Olim LeBerlin´ (Wij emigreren naar Berlijn) voert zo’n campagne. Argument: Berlijn is zo goedkoop. Kom hierheen, zeggen ze, wij helpen je met het invullen van de formulieren, en je bent van die ondragelijk hoge kosten van levensonderhoud af! `Wonen in Israel is alleen nog weggelegd voor de rijken en hun kinderen. Huren en koopprijzen van woningen zijn een economische marteling. Tot ziens in Berlijn!´
Op hun pagina prijkt ten overvloede een bon uit de supermarkt, die er niet om liegt – alles is spotgoedkoop, voor Israelische begrippen. Een beker chocoladepudding met een toefje slagroom uit het koelvak, een zogeheten Milky, is symbool geworden van het protest. Met een foto van dit simpele produkt maakte de facebookgroep het prijsverschil inzichtelijk, en dat sloeg aan. Een Milky is in Israel namelijk 2 keer (volgens sommige media zelfs 4 keer) zo duur als bij de Aldi in Berlijn. Zelfs de allergoedkoopste discounters in Tel Aviv en Jeruzalem leggen het glansrijk af tegen de Berlijnse prijzen. Voor een pakje worst van 100 gram bijvoorbeeld moet men daar 4 euro neerleggen.
Het spreekt vanzelf dat deze actie de Israelische politici en een deel van de bevolking een doorn in het oog is. Dat jonge mensen wegtrekken is natuurlijk al een probleem op zich, maar dat ze uitgerekend naar de voormalige hoofdstad van het kwaad gaan is onverteerbaar. Het is een morele afgrond, zei een voormalig directeur bij het ministerie van Financien. En de minister van onderwijs betoogde dat Israel nu eenmaal een complexe staat is, bijna voortdurend in staat van oorlog, waar het geld naar andere doelen moet vloeien dan naar sociale. Maar uit enquêtes blijkt dat velen wel begrip kunnen opbrengen voor jongeren die hun heil elders zoeken.
En de ontevredenheid kan gevaarlijke vormen aannemen. De politici herinneren zich nog goed hoe de bevolking in de zomer van 2011 massaal de straat op ging om te protesteren tegen de hoge prijzen. Toen was kwark de boosdoener. Met honderdduizenden sliepen de demonstranten in de open lucht en ze waren moeilijk naar huis te krijgen. Dat moet zich niet herhalen. En dus heeft het kabinet aangekondigd dat de kosten van levensonderhoud per omgaande verlaagd zullen worden.
Het is de vraag of het helpt en of Olim LeBerlin zich voortaan koest zal houden. Vast niet. Misschien dat het Milky-protest met een sisser afloopt, maar de emigratie gaat, denk ik, gewoon door. Uit interviews blijkt namelijk dat jonge Israeli’s Berlijn cool en relaxt vinden. En een deel van hen is toch op zoek naar zijn Duitse `roots´, hoe pijnlijk dat ook kan zijn.