(17.06.2019)
De ouderen onder ons herinneren zich ongetwijfeld nog dat buitenland-commentator mr G.B.J. Hiltermann nog eens een spraakmakend proces aan zijn pantalon kreeg, omdat hij De Volkskrant `rondweg antisemitisch, althans anti-Israel´had genoemd. Hij werd veroordeeld wegens smaad en moest zijn uitspraak terugnemen. Dat was in 1969. We zijn inmiddels op de kop af een halve eeuw verder en ik vraag me af of de uitkomst nu dezelfde zou zijn geweest. Want nog steeds wordt kritiek op Israel uitgelegd als antisemitisme.
Ook het Joods Museum in Berlijn is slachtoffer geworden van deze begripsvervuiling, zal ik het maar noemen. Trump maakt school: het debat wordt via Twitter gevoerd. De voorzitter van de Centrale Joodse Raad in Duitsland schreef: `De maat is vol. Het Joods Museum in Berlijn schijnt volledig ontspoord te zijn. In deze situatie moet men erover nadenken of de aanduiding `Joods´nog wel op zijn plaats is.´ Een zwaarder verwijt is nauwelijks mogelijk. En dat is niet alles; zelfs de Israelische premier Netanyahu bemoeit zich ermee en heeft in een brief aan Angela Merkel opgeroepen de subsidie aan het museum te staken.
Directe aanleiding is de in 2005 opgerichte internationale BDS-beweging (Boycott, Divestments and Sanctions) die Israel wil isoleren om zo een eind te maken aan de bezetting van de Arabische gebieden en het nederzettingenbeleid en zich ten doel stelt de Palestijnen (ook de vluchtelingen) hun rechten terug te geven. De Duitse bondsdag heeft deze beweging onlangs als antisemitisch veroordeeld, maar 240 Joodse wetenschappers uit Israel en de Verenigde Staten hebben zich daar scherp tegen gekeerd en noemen het een `bedriegelijke bewering´. `Het besluit van de bondsdag is niet nuttig in de strijd tegen het antisemitisme. (…) Een boycot is een legitiem en geweldloos middel om verzet te plegen.´
Het Joods Museum had het krantenartikel over deze stellingname van de wetenschappers op Twitter aanbevolen. Niet met de bedoeling partij te kiezen, maar om een bijdrage te leveren aan de discussie, zei directeur Peter Schäfer. Hij sprak over aanhalingstekens ja of nee, en over de vraag of de tweet wel gelukkig geformuleerd was, maar in feite gaat het steeds over iets anders: om de koers van het Joods Museum. Die is de Centrale Raad, veel Israelische media en ook de Israelische regering al langere tijd een doorn in het oog.
In de Duitse media benadrukte Schäfer dat het museum de BDS niet steunt en dat het museum geen stelling neemt, maar een discussieplatform wil bieden. Eén ding moet duidelijk zijn: wij veroordelen uitingen van antisemitisme of het ontkennen van het bestaansrecht van Israel, zoals sommigen in de BDS doen, aldus de museumdirecteur.
Het is olie op de golven. Want de kritiek geldt ook de recent afgelopen tentoonstelling `Welcome to Jerusalem.´ Die ging over de drie godsdiensten in Israel: het jodendom, het christendom en de islam. Dat die drie op één lijn werden gesteld schoot velen natuurlijk alweer in het verkeerde keelgat. Toch waren er ook positieve geluiden; de president van de Hebreeuwse Universiteit was zo enthousiast dat hij drie keer kwam kijken en verklaarde dat hij de kritiek helemaal niet kon begrijpen. Er kwamen circa 1000 bezoekers per dag, en pas na een jaar barstte de kritiek los, constateerde Schäfer.
Op de vraag of het geen illusie is een neutraal platform te willen zijn in deze hectische periode, antwoordde hij: `Ik heb de zesdaagse oorlog meegemaakt en ben als student naar Freiburg gekomen. Je kunt je nu niet meer voorstellen hoe de overwining van Israel destijds in studentenkringen werd gevierd. Het onderwerp is nu zo geladen dat het moeilijk is geworden een zakelijke duscissie te voeren. (…) We zijn er niet om mooie exposities te tonen, waarbij niemand zich opwindt. Wij hebben een maatschappelijke opdracht te vervullen, om te informeren en bij te dragen aan de discussie.´
Volgend jaar wordt de nieuwe permanente tentoonstelling in het Joods Museum geopend en je hoeft geen helderziende te zijn om de verontwaardiging uit bepaalde kringen nu al te kunnen voorspellen. Schäfers periode was aanvankelijk verlengd tot 30 september 2020. Maar dat gaat niet door. Afgelopen vrijdag, 14 juni, kondigde het museum aan dat hij met onmiddellijke ingang zijn functie heeft neergelegd. `Om verdere schade aan het museum te voorkomen.´
Wij wensen de nieuwe directeur veel sterkte.