(05.01.2014)
De Duitsers hebben er alweer een prachtig woord voor: `Armutszuwanderung´. Daarbij gaat het om de gevreesde toestroom van arme Roemenen en Bulgaren, nu de Duitse arbeidsmarkt sinds 1 januari onbeperkt openstaat voor deze groepen immigranten. De grote vraag is: hebben die nu ook meteen toegang tot sociale uitkeringen, als ze niet aan de slag komen? Daarover is een heftige politieke strijd ontbrand, aangezwengeld door de conservatieve CSU uit Beieren, zusterpartij van Merkels CDU en dus ook in het kabinet vertegenwoordigd. Na de tolheffing voor buitenlanders die gebruik maken van de Duitse autowegen is verscherping van de toegang tot het uitkeringsstelsel het nieuwe stokpaardje van CSU-leider Horst Seehofer.
Volgens de CSU zullen Roemenen en Bulgaren massaal op de Duitse uitkeringen (bijstand, kinderbijslag) afkomen en zullen ze helemaal niet van plan zijn om werk te zoeken. De aanvraag van uitkeringen moet streng worden gecontroleerd en als er sprake is van misbruik, moeten de immigranten teruggestuurd worden naar het land van herkomst, aldus een nota van de partij. Daarin staat de nu al legendarische zinsnede: `Wer betrügt, der fliegt´, en dat is in Duitsland met zijn gruwelijk verleden uiteraard geheel tegen het zere been. `Cultuurracisme´ is de term die nu in het publieke debat valt. De opstelling van de CSU voedt de aloude zigeunerhaat, is het verwijt.
Seehofer vist in troebel water, maar de regelgeving is op dit punt ook niet duidelijk. Als EU-burgers reeds ingeschreven staan als werkzoekende, hebben ze recht op een uitkering, maar geldt dat ook voor EU-ingezetenen die nu pas naar Duitsland komen? Met dit heikele vraagstuk zit ook Angela Merkel in haar maag. Haar coalitiegenoot SPD is woedend op Seehofer met zijn populistische teksten en ook Merkels eigen CDU is niet blij met de Beierse slogans. De Bondskanselier, die erom bekend staat dat ze niet het type is om kordaat knopen door te hakken, heeft een beproefde methode gekozen om uit de problemen te komen: een commissie van wijze mannen moet uitkomst bieden.
De feiten zijn intussen niet zo alarmerend. Wie beweert dat er de afgelopen jaren al sprake was van een enorme toeloop, heeft het mis. Vorig jaar jaar waren er in Duitsland met zijn 80 miljoen inwoners bijna 120.000 Bulgaren ingeschreven en ruim 200.000 Roemenen. Van die hele groep krijgen circa 38.000 mensen een uitkering: bijna 10 procent is werkloos. Dat is minder dan het landelijk gemiddelde onder migranten, waar de werkloosheid ruim 16 procent bedraagt. Het IAB, Institut für Arbeitsmarkt- und Berufsforschung, verwacht dit jaar een toestroom van 100.000 tot 180.000 Roemenen en Bulgaren en er gaan elk jaar ook weer tienduizenden terug naar eigen land.
Maar statistieken zijn vaak misleidend. Het valt niet te ontkennen dat er economisch zwakke regio´s zijn die wel degelijk een probleem hebben. Steden als Berlijn, Duisburg, Keulen en Dortmund hebben te maken met grote groepen Bulgaren en Roemenen die voor 60 tot 75 procent niet op zoek zijn naar werk en ook geen uitkering krijgen. Je hoeft geen helderziende te zijn om te begrijpen dat bedelarij en criminaliteit hier de bronnen van bestaan zijn. Maar dat heeft dus niets met de open grenzen van 1 januari 2014 te maken.
In 2004 werd de arbeidsmarkt opengesteld voor Polen, Hongaren en Tsjechen – ook toen werd er moord en brand geschreeuwd, maar uiteindelijk bleek de immigratie maar een fractie te bedragen van wat er verwacht was. Hoe dan ook, Merkel heeft nu in ieder geval wat tijd gewonnen. Waarschijnlijk gokt ze erop dat Seehofer op het moment dat het rapport van de commissie verschijnt, alweer een nieuw konijn uit de hoge hoed heeft getoverd om zichzelf te profileren en de regeringscoalitie dwars te zitten.