(20.11.2012)
De Pampa, zo noemen Berlijners de deelstaat Brandenburg ten noordoosten van hun stad, reikend tot aan de Poolse grens. Ze hebben er meestal geen goed woord voor over. Leegte, werkloosheid, alcoholisme, vreemdelingenhaat, extreem-rechts – dat zijn de sleutelwoorden in het imago van Brandenburg. Voor dagjesmensen is het een paradijs, vooral de Uckermark. Mooie natuur, meren, heuvels, kraanvogels, en heerlijk rustig; zelfs op zomerdagen kun je er uren rondrijden zonder dat je een andere auto tegenkomt.
Maar het is waar, geen Oostduitse regio heeft minder profijt gehad van de val van de Muur, nu 23 jaar geleden. Ook hier zijn wegen en fietspaden aangelegd, bibliotheken en zwembaden gebouwd, huizen opgeknapt en winkelcentra verrezen – en toch blijft het tobben. De werkloosheid ligt rond de 10 procent en meer dan een kwart miljoen mensen leeft van een uitkering. Uit de deprimerende stadjes trekken jonge mensen weg naar oorden met meer toekomstperspectief. Dat leidt tot leegloop en vergrijzing.
Toch gloort er hoop aan de horizon en die komt uit het oosten. Steeds meer Polen uit de naburige stad Stettin (400.000 inwoners) ontdekken de rust en de natuur aan de andere kant van de grens en kopen daar een huis, veel goedkoper dan een woning in de stad waar ze vandaan komen. Het zijn meestal jonge echtparen met kinderen. Ze werken in Stettin en dat is vanuit die grensregio een autoritje van maar twintig minuten. Een dorp als Gartz, met 7000 zielen, telt inmiddels al 500 Polen en daar is het dorp blij mee. De Polen zorgen voor economische impulsen. Ze kopen vaak oude woongebouwen die ze renoveren, en zo redden ze vervallen erfgoed van de ondergang. De slager verkoopt meer vlees, de bakker meer brood. De scholen floreren door de toestroom van jonge kinderen. Het onderwijs wordt zowel in het Pools als het Duits gegeven en voor de volwassenen zijn er cursussen Duits beschikbaar.
Kortom, er is sprake van een nieuwe middenklasse, iets waaraan het Oostduitse platteland veel behoefte heeft. Dat betekent koopkracht, en vaak ook werkgelegenheid, want steeds meer Polen zoeken werk in Brandenburg zelf of vestigen zich er als middenstander. Gartz wil zichzelf positioneren als een mooie buitenwijk van Stettin en zo zien de nieuwe inwoners het ook. Ze proberen vrienden en familie naar Brandenburg te krijgen. Sommige van hen hebben er hun beroep van gemaakt te bemiddelen bij het vinden van een geschikte woning. Daarbij hoort dan ook een soort inburgeringsadvies. De regels in de Pampa zijn ongeveer hetzelfde als in mijn drukke Berlijnse straat: geen lawaai op zondag, dus niet luid muziek draaien of pianospelen. Stofzuigen, grasmaaien, boren, timmeren en zagen: alstublieft op een andere dag. En dan weer niet tussen twaalf en drie. Want dan geldt de Mittagsruhe, die in alle deelstaten wettelijk is voorgeschreven – behalve in Noordrijn-Westfalen en Berlijn.