(07.04.2016)
Air France heeft zijn stewardessen opgedragen om op vluchten van Parijs naar Teheran kleding met lange mouwen te dragen en bij het verlaten van het vliegtuig hun gezicht te bedekken met een sluier. Een storm van kritiek waait over Air France, en terecht. Maar dit is niet de enige islam-kruiperij die we vandaag de dag in Europa tegenkomen. De meest recente aflevering van een populair satirisch programma van de ZDF is uit de mediatheek van deze omroep verwijderd, omdat de Turkse president Erdogan ertegen geprotesteerd had. De uitzending kan dus door niemand meer bekeken worden. Erdogan is tevreden. En de doorgaans zo onverschrokken Angela Merkel heeft de uitzending inmiddels als `bewust kwetsend´ gekwalificeerd. Door het stof!
Over humor valt te twisten. Misschien was het gedicht van presentator Jan Böhmermann, die graag provoceert in zijn wekelijkse show, niet zo heel erg leuk. Erdogan heeft een klein piemeltje, is pedofiel, slaat graag meisjes en draagt daarbij rubbermaskers, hij neukt geiten en schapen, onderdrukt minderheden, trapt op Koerden, hakt op christenen, enzovoorts.
Maar humor is hier niet het punt. Het `smaadgedicht´ was eerder een poging om de grenzen van de vrijheid van meningsuiting af te tasten, zegt Böhmermann zelf. Die bleken minder ver te reiken dan je zou denken. De ZDF slikte achteraf haastig de uitzending in. Een laffe beslissing, is de algemene mening in de andere media. De ZDF had ofwel vooraf tegen Böhmermann moeten zeggen dat dit niet uitgezonden mocht worden, of naderhand pal moeten staan voor de presentator en de inhoud van zijn programma, bepleit een grote krant als Die Welt. Ik persoonlijk vind overigens dat ingrijpen vooraf ook zou getuigen van schijtlaarsgedrag.
Volgens haar woordvoerder heeft Merkel de telefoon gepakt en tegenover de Turkse minsterpresident Davutoglu toegegeven dat het gedicht in haar ogen `bewust kwetsend´ was. Daarbij heeft ze erop gewezen dat de ZDF het programma rap heeft verwijderd uit de mediatheek. Tegelijkertijd heeft zij het belang van de vrije meningsuiting benadrukt, aldus de woordvoerder, maar eraan toegevoegd dat die niet grenzenloos is. Zucht. Principes, Frau Merkel!
De affaire-Böhmermann staat niet op zichzelf. Vorige week werd bekend dat de Duitse ambassadeur in Turkije al enkele malen op het matje is geroepen wegens grappen en grollen over Erdogan in de Duitse media, waaronder het programma Extra3, van de NDR, de Norddeutscher Rundfunk. De ambassadeur werd krachtig gekapitteld en de Duitse regering heeft daartegen niet geprotesteerd. Iedereen begrijpt waarom, maar desgevraagd ontkende minister Steinmeier van Buitenlandse Zaken dat dit stilzwijgen iets te maken had met de Turkse bijdrage aan de oplossing van het vluchtelingenvraagstuk. Steinmeier (SPD) zei er overigens wel bij dat `we van een partnerland van de Europese Unie verwachten kunnen dat het onze Europese waarden deelt.´
Flinker was de verklaring van Martin Schulz, partijgenoot van Steinmeier en voorzitter van het Europees Parlement: we moeten weliswaar erkennen dat zonder Turkije geen oplossing mogelijk is van de vluchtelingencrisis, `maar dat betekent niet dat wij op onze beurt nu bereid zouden zijn tot een uitverkoop van onze waarden. Het staat absoluut vast dat Turkije niet tegemoetgekomen wordt in kwesties als de vrijheid van meningsuiting of de bescherming van minderheden.´
Dat klinkt heel wat beter. En de satire gaat door: in de Heute-Show van de ARD luisterde een Turkse censor mee naar de vertaalde grappen. De presentator sprak de hoop uit dat deze aflevering in de mediatheek bewaard zou blijven.
De oudere tv-kijkers onder ons herinneren zich vast nog de rel rond Rudi Carrell, die in 1987 in zijn Duitse televisieshow een filmpje vertoonde van een menigte opgewonden vrouwen die slipjes gooiden naar ayatollah Khomeini. De verontwaardiging liep zo hoog op (in Teheran gingen mensen massaal de straat op) dat Carrell uit angst voor zijn eigen leven het Iraanse volk publiekelijk zijn excuses moest aanbieden.
De afgelopen dertig jaar hebben dat deel van de wereld helaas weinig verlichting gebracht. Maar dat mag er niet toe leiden dat wij ook stil moeten staan, of erger nog: een stapje terug moeten doen.
Het laatste nieuws is trouwens dat het Openbaar Ministerie een onderzoek is gestart, met als inzet de vraag of er sprake is van belediging van een buitenlandse instelling of vertegenwoordiger. Als Böhmermann schuldig wordt bevonden, hangen hem maximaal drie jaar gevangenisstraf boven het hoofd. Zo’n vaart zal het niet lopen. Maar wel kan de rechter op deze manier eveneens de Duitse grenzen van de vrijheid van meningsuiting bepalen. Dat wordt dus een interessante uitspraak, met waarschijnlijk verstrekkende gevolgen.