(06.12.2021)
Duizenden mensen zitten in Duitsland in de gevangenis, omdat ze zonder kaartje in metro, tram of bus hebben gezeten. Die hechtenis kost de staat (dus de belastingbetaler) miljoenen per jaar en het lost het probleem niet op, want verreweg de meeste zwartrijders zijn werkloos, voor een deel verslaafd en soms ook dakloos.
De strafoplegging is gebaseerd op artikel 265a van het wetboek van strafrecht, waarbij zwartrijden wordt bestraft met een geldboete of met hechtenis van maximaal een jaar. Ingevoerd in 1935 en dus bedacht door de nazi´s, die sinds 1933 aan de macht waren. Reden genoeg om zo´n wetsartikel al meteen te schrappen als je weer een democratische staat bent, zou je denken, maar nee – vooral gezien de (onmiskenbare) schade die het openbaar vervoer lijdt door zwartrijden, vonden de autoriteiten de bepaling wel redelijk en wordt er nog overvloedig gebruik van gemaakt.
Wat is de procedure? Wie geen kaartje heeft en gesnapt wordt, moet zijn gegevens aan de controleur opgeven en een boete van 60 euro betalen. Als dat niet gebeurt, doen de vervoersbedrijven aangifte en wordt een gerechtelijke straf opgelegd, zonder proces. De betrokkene krijgt daarover een brief in de bus en wie daarop niet reageert, is automatisch veroordeeld. Hoeveel mensen er op die manier elk jaar in de gevangenis terechtkomen is niet bekend, maar dat het er een paar duizend zijn, staat vast. En wie zijn straf heeft uitgezeten is niet eens uit de zorgen, want de boete moet dan nog steeds worden betaald, anders dreigt dezelfde procedure opnieuw.
Het initiatief Freiheitsfonds.de heeft in Berlijn nu 21 vrouwen `vrijgekocht´, voor in totaal 28.420 euro, en de staat daarmee bijna 320.000 euro bespaard, zo is bekend gemaakt. De actie wordt gesteund door het satirische televisieprogramma ZDF Magazine Royal, waarvan de medewerkers hebben afgezien van hun eigen reisvergoeding om 7 mensen vrij te krijgen. Dat zijn sympathieke initiatieven, maar ze brengen geen oplossing. Wat zou er dan wel moeten gebeuren?
Om te beginnen zou zwartrijden niet langer als misdrijf moeten worden beschouwd, maar als overtreding, zeggen hulpverleners en juristen. Dat scheelt in de strafmaat, want ook dan is gevangenisstraf mogelijk, maar in ieder geval korter. Verder zou in de Duitse bijstandsuitkering, de zog. Hartz 4, de bijdrage voor vervoerskosten moeten worden verhoogd. Die is nu 40 euro per maand, maar in een derde van de Duitse grote steden kost een maandabonnement, zelfs met korting, meer dan dat.
Het probleem heeft nu wel aandacht in de media gekregen, ook door de uitzending van ZDF Magazine Royal van 3 december. Hopelijk zal de nieuwe regering van SPD, Groenen en FDP de kwestie aanpakken. Het zal natuurlijk niet de hoogste prioriteit hebben, maar als uiting van een sociale aanpak van de achterstanden heeft een versoepeling van deze gang van zaken beslist betekenis. Temeer daar het aantal mensen met geen of weinig geld voortdurend toeneemt, zeker in de grote steden.