Marjolijn Uitzinger: Het moet allemaal kloppen
(Luc Wierts voor hebban.nl, 28. februari 2016)
Met ‘De Partijgenoot’ schrijft Marjolijn Uitzinger haar vierde thriller die speelt in Berlijn, de stad waar ze sinds tien jaar woont. Welke thrillerauteurs zoeken het nog meer over de grenzen?
‘Schrijf over wat je weet’, zegt Stephen King in zijn schrijvershandleiding On Writing. Zo vreemd is het dus niet als je in je boeken schrijft over de omgeving die je kent. Voor Marjolijn Uitzinger is dat al ruim tien jaar Berlijn. De partijgenoot is de haar vierde thriller die speelt in de Duitse hoofdstad. En voor de thrillerschrijfster, die eerder werkzaam was als journaliste voor kranten, radio en televisie, is dat geen decor waar je gemakzuchtig mee om gaat.
Berlijn
Uitzinger vindt het wel logisch dat ze haar huidige woonplaats gebruikt voor haar spannende verhalen. ‘Het onderscheidt mijn boeken van andere Nederlandse thrillers. Ik heb veel affiniteit met de stad en het land en mijn boeken gaan ook echt over Duitsland. Mijn eerste boek Een fatale primeur ging over de Stasi, de veiligheidsdienst van de DDR. In de tweede, Citytrip Berlijn verwijs ik naar de zwarte jaren, naar het Derde Rijk. En de vorige De Huisgenoot en dit boek gaan over de Duitse politiek. Net als in De Huisgenoot gaat het in Partijgenoot om Florian von Bismark, een ambitieuze jonge politicus van de social-democratische SPD.’
Waar Von Bismark in het vorige boek een stapje op de plaats moest doen, maar zich wel uit nogal wat hachelijke privésituaties had gered, blijken deze hem nu nog steeds te achtervolgen. Bovendien zoekt hij naar een manier om zijn concurrente Sofie Lothar die in zijn plaats minister van Justitie is geworden op een zijspoor te krijgen. Uitzinger: ‘De mechanismen in de politiek zijn in wezen overal in de westerse wereld gelijk; de intriges, de macht en de spelletjes. Ik vond het wel leuk om een politicus van de SPD te nemen als hoofdpersoon in mijn boeken. Dat heb ik ook gedaan omdat de CDU de bondskanselier levert. En ik wil mijn boeken zo veel mogelijk op waarheid laten berusten. Dan had ik de bondskanselier, in dit geval Angela Merkel, ook een rol moeten laten spelen in mijn boeken.’
Krimi’s
Duitsland als plek waar thrillers en misdaadverhalen zich afspelen is in Nederland niet zo bekend. Uitzinger wijst echter op de enorme Krimi-traditie bij onze oosterburen. ‘Iedere avond zijn er minstens zes Krimi’s op tv. Natuurlijk Britten, Amerikanen en Scandinaviërs, maar ook een heleboel eigen producties. Ik zou er zo twaalf kunnen noemen. Een serie als Tatort, daar kijken tien miljoen mensen naar. In cafés wordt daar zelfs collectief naar gekeken.’
Uitzinger moet even nadenken wie er in het Nederlandse thrillerlandschap nog meer over Duitsland schrijft. ‘Ellen Gerretzen en Boris Dittrich, maar verder weet ik het niet. Ook qua boeken zijn ze in Duitsland dol op misdaadverhalen en van eigen bodem hebben ze er best veel. Maar die zijn in Nederland niet zo populair. Ik vind het leuk dat ik in Nederland juist iets kan toevoegen door over Duitsland te schrijven. De feiten die ik vertel kloppen ook. In De Partijgenoot gaat het over de Rote Armee Fraktion (RAF, een linkse terroristische groepering in Duitsland in de jaren zeventig en tachtig, red.). Wat ik schrijf over de ontvoering en de moord op Hanns-Martin Schleyer en de vliegtuigkaping die eindigde in Mogadishu. Dat klopt allemaal. Alleen het personage van Barbara Brinkmann heb ik verzonnen. Ik ben daar heel gevoelig voor dat het allemaal moet kloppen. Dat komt waarschijnlijk omdat ik mijn hele leven journalist ben geweest. Als ik in dat soort feiten een foutje zou hebben, zou ik echt ’s nachts zwetend wakker worden.’
Ik bezoek alle plekken die ik beschrijf
Hoewel Uitzinger fictie schrijft, geldt dat belang dat ze hecht aan de feiten ook voor de schildering van Berlijn. ‘Vooral in de eerste twee boeken schrijf ik echt over de stad. Ik denk in de laatste twee toch wat minder, daar gaat het wat meer over het verhaal. Maar waar ik plekken in de stad beschrijf moeten die passages kloppen; restaurants, cafés, een supermarkt. Bij de uitgeverij wordt daar door redacteuren wel om gelachen. “Jij zult nooit schrijven dat een bushalte aan de linkerkant staat, als die aan de rechterkant staat”, zeggen ze. Ze worden daar ook wel eens gek van. Ik bezoek alle plekken die ik beschrijf en het moet precies zo zijn in mijn beschrijvingen.”
De schrijfster voelt dat niet als een beperking die ze zichzelf oplegt. In dit boek zit een scène bij de Brandenburger Tor. Dan ga ik precies kijken hoe die situatie is. Of je de straat over kunt steken en zo het park, de Tiergarten, in kunt lopen. Het is een beetje neurotisch, maar dat is zoals ik het voel. Voor Een fatale primeur ben ik naar Lübeck gereisd. En in Berlijn kan ik al die plekken natuurlijk gemakkelijk bezoeken.’
Duitse politiek
In De Huisgenoot en De Partijgenoot beschrijft de voormalig journalist de Duitse politiek. Volgens Uitzinger hebben de Duitsers meer een debatcultuur dan de Nederlandse politici, vergelijkbaar met het Britse parlement. ‘Maar de bondsdag is zo groot. Daar zitten zeshonderd leden in. Die politieke debatcultuur is echt anders dan in Nederland, maar zaken zoals samenwerken met de pers en dingen insteken is in al dit soort westerse democratieën hetzelfde principe. De personages in mijn boeken zijn ook allemaal pure fictie. Ook de Bild-redacteur is volslagen uit de duim gezogen en het meisje van de Groenen.’
Hoewel Uitzinger al een flinke poos in Berlijn woont, is de groep Duitsers die haar boeken hebben gelezen, niet zo groot. ‘Ze zijn niet vertaald in het Duits. Behoudens de Duitsers die Nederlands kunnen lezen, zijn ze niet te krijgen. Maar de groep Duitsers die Nederlands kunnen is groter dan je denkt. Er studeren meer Duitsers Nederlands dan dat er Nederlanders Nederlands studeren. De reacties die ik heb gekregen waren heel leuk. Ik heb van veel mensen gehoord dat ze het aardig vonden en informatief. Zeker mijn verhaal over de Stasi. Dat leeft toch heel erg hier. Duitsers vinden historisch besef heel belangrijk. Dat ik dan zo’n onderwerp beschrijf, kunnen ze wel waarderen.’